Το Χαϊδάρι υπήρξε τόπος μαρτυρίου για χιλιάδες πατριώτες στη διάρκεια της Κατοχής. Στις φυλακές τού...
Στρατοπέδου και στο διαβόητο κολαστήριο του Μπλοκ 15, κρατήθηκαν και βασανίστηκαν αγωνιστές που έδωσαν τα πάντα για την Ελλάδα. Πολλοί οδηγήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα.
Στρατοπέδου και στο διαβόητο κολαστήριο του Μπλοκ 15, κρατήθηκαν και βασανίστηκαν αγωνιστές που έδωσαν τα πάντα για την Ελλάδα. Πολλοί οδηγήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα.
Μια ομάδα απ’ αυτούς, 59 ήρωες (μεταξύ τους και 9 γυναίκες), θανατώθηκαν από τους Γερμανούς σε μια μικρή χαράδρα του Διομήδειου Κήπου στις 8 Σεπτέμβρη του 1944, μόλις ένα μήνα πριν την απελευθέρωση. Μεταξύ τους και η Λέλα Καραγιάννη, η "Μπουμπουλίνα τής Κατοχής".
Ιστορία μια γενναίας αγωνίστριας
Η ιστορικός Κατερίνα Μπαλκούρα αναφέρει πως η Λέλα Καραγιάννη αρχικά περιέθαλπε τους πολεμιστές τής Αλβανίας που δεν μπορούσαν να φτάσουν στα σπίτια τους: "Να πώς κατάντησαν οι νικητές μας, οι ήρωές μας, που τους άξιζε να μπουν στην πόλη δαφνοστεφανωμένοι", έλεγε με θλίψη και οργή. Έγινε η μόνη γυναίκα αρχηγός αντιστασιακής οργάνωσης και ανέθεσε ακόμα και στα 7 παιδιά της επικίνδυνες αποστολές. Η ίδια φυγάδευσε στο Κάιρο 140 Βρετανούς στρατιώτες. "Μάνα Καραγιάννη", την αποκαλούσαν οι προστατευόμενοί της.
Η εξάπλωση του δικτύου της κίνησε τις υποψίες των κατακτητών και τελικά συνελήφθη η ίδια και ο σύζυγός της, όταν κατά την ανάκρισή τους "έσπασαν" από τα βασανιστήρια και έδωσαν τα ονόματά τους ένας Άγγλος λοχίας και ένας δάσκαλος. Όταν αποφυλακίστηκε συνέχισε με ακόμα πιο επικίνδυνες αποστολές, με παρακολούθηση δοσιλογικών ομάδων και στρατευμάτων κατοχής, κατασκοπία, παροχή όπλων σε αντάρτες του ΕΔΕΣ και πολλά ακόμη. Η Λέλα Καραγιάννη ενίσχυε όλες τις αντιστασιακές οργανώσεις, παρά το γεγονός ότι είχε μια συμπάθεια στις λεγόμενες "εθνικές οργανώσεις".
Συνελήφθη για δεύτερη φορά στις 8 Ιουλίου του 1944, μετά από κατάδοση του Γεώργιου Ριζόπουλου. Ειδοποιήθηκε να διαφύγει, αλλά αρνήθηκε, καθώς είχαν ήδη συλληφθεί δύο από τα παιδιά της και θεώρησε έτσι ίσως γλίτωναν αυτά. Τον Ριζόπουλο τον χαστούκισε στην ανάκριση στο κολαστήριο τής οδού Μέρλιν. Ειρωνεία της μοίρας: ο Ριζόπουλος ήταν ένας από τους 58 που εκτελέστηκαν μαζί της στον Διομήδειο Κήπο.
Στην ανάκριση απαιτούσαν να φανερώσει ονόματα συνεργατών της, έχοντας το πιστόλι στον κρόταφο των παιδιών της. "Εγώ τα γέννησα, αλλά ανήκουν στην πατρίδα", έλεγε αυτή. Τα δύο αγόρια της σώθηκαν από την εκτέλεση την τελευταία στιγμή, χάρη στις προσπάθειες του πατέρα τους.
Το ξήλωμα της ομάδας και τα βασανιστήρια
Οι συλλήψεις των μελών των αντιστασιακών οργανώσεων στις οποίες αναφερόμαστε ξεκίνησαν στις 26 Μαρτίου του 1944. Πρωταγωνιστής ήταν ο Έλληνας στρατηγός Λάμπου, διευθυντής της "Ειδικής Ασφαλείας". Οι συλληφθέντες υποβλήθηκαν σε φρικτά βασανιστήρια. Το κύμα των συλλήψεων συνεχίστηκε τον Ιούνιο και τον Ιούλιο, οπότε έπεσε στα χέρια των Γερμανών η Λέλα Καραγιάννη, όπως ήδη αναφέρθηκε.
Μετά τη σύλληψή τους έμειναν όλοι έγκλειστοι στις φυλακές Αβέρωφ και στο Στρατόπεδο Χαϊδαρίου με την κατηγορία της κατασκοπείας, χωρίς ωστόσο να προσαχθούν σε δίκη στο Έκτακτο Στρατοδικείο της Βέρμαχτ.
Το καλοκαίρι του 1944 οι επιτυχίες των Συμμάχων ήταν αλλεπάλληλες και φαινόταν ότι η ελευθερία ανατέλλει. Οι κατακτητές προετοίμαζαν την αποχώρησή τους από την Ελλάδα και στις 3 Σεπτεμβρίου η Γερμανική Διοίκηση αποφάσισε την απόλυση όλων των Ελλήνων κρατουμένων από φυλακές και Στρατόπεδα, καθώς και την αναστολή εκτέλεσης κάθε θανατικής καταδίκης.
Στο πλαίσιο αυτό, στις 7 Σεπτεμβρίου ανακοινώθηκε σε δεκάδες κρατουμένους του Χαϊδαρίου ότι την επαύριο θα απολυθούν. Ανάμεσά τους και πολλά μέλη της “Υβόννης” και του δικτύου της Πάτρας. Απροσδόκητα όμως για 59 κρατούμενους η απελευθέρωση ματαιώθηκε για την επομένη και δόθηκε εντολή να μεταφερθούν από το Χαϊδάρι στις φυλακές τής οδού Μέρλιν.
8 Σεπτεμβρίου 1944, ώρα 5.30. Η εκτέλεση
Η αρχική χαρά έσβησε. Κατάλαβαν ότι είναι η τελευταία τους νύχτα. «Μ’ έφεραν στις 8 από το Χαϊδάρι, νομίζω δι΄ εκτέλεσιν. 7/9/44 Παμπούκης Θέμος», έγραψε ένα παλικάρι στον τοίχο. Η Λέλα Καραγιάννη, αν και σακατεμένη από τα βασανιστήρια, τούς προέτρεπε: «…να δείξουμε στους Γερμανούς πως ο Έλλην δεν φοβάται τον θάνατο όταν πρόκειται για την πατρίδα. Δεν πρέπει κανένας να δειλιάσει».
Η εκτέλεση έγινε ξημερώματα σε μια μικρή χαράδρα κοντά στη Μονή Δαφνίου, στον σημερινό Διομήδειο Κήπο. Κατά τη μαρτυρία διερμηνέα, ο νεαρός μελλοθάνατος Γιάννης Χούπης όρμησε και άρπαξε το τουφέκι Γερμανού στρατιώτη, το οποίο όμως δυστυχώς δεν εκπυρσοκρότησε όταν το έστρεψε κατά των εκτελεστών και έτσι χάθηκε μια ευκαιρία να διαφύγουν, έστω μερικοί…
Οι αγωνιστές στήθηκαν κατά μήκος της μικρής χωμάτινης χαράδρας και με τον τουφεκισμό τα σώματά τους έπεφταν στο βάθος της. Στο σημείο ακριβώς αυτό έχει ανεγερθεί το μνημείο των πεσόντων. Βρίσκεται περίπου 200 μέτρα από την είσοδο του Κήπου.
Η Λέλα Καραγιάννη, αμέσως μετά τον πόλεμο, τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών με το Βραβείο Αρετής και Αυτοθυσίας. Ωστόσο η θυσία τής ίδιας και των άλλων 58 του Χαϊδαρίου έπεσε στη λήθη. Το Μνημείο που βλέπει κανείς στον Διομήδειο Κήπο ανεγέρθηκε με δαπάνες των συγγενών των θυμάτων. Επί δεκαετίες, τα μόνα στεφάνια που κατατίθονταν κάθε 8 Σεπτέμβρη στον τόπο τής θυσίας ήταν επίσης των συγγενών. Τώρα, που ένας - ένας, αδέλφια και παιδιά φεύγουν από τη ζωή, αραιώνουν και τα στεφάνια.
