✔ Ηλίας Λογοθέτης: «Είμαι υποκριτής, όχι ηθοποιός. Δεν ποιώ ήθος. Το ήθος του ηθοποιού είναι οι Ποιητές. Είμαι μεταφορέας. Μεταφέρω το ήθος του Ποιητή.» // Συνέντευξη στον Γιώργο Δουατζή (2007)

Η σειρά παλαιότερων συνεντεύξεων του Γιώργου Δουατζή με ανθρώπους των Γραμμάτων και των Τεχνών, τις οποίες...
δημοσιεύει το Fractal, έχουν στόχο την καταγραφή της ζωής και των απόψεων προσωπικοτήτων 




που σημάδεψαν με το έργο τους το σύγχρονο πολιτιστικό γίγνεσθαι. Η επαναδημοσίευσή τους σε ηλεκτρονική μορφή κάνει ευκολότερη την πρόσβαση σε ένα ενδιαφέρον υλικό με διαχρονική αξία.

«Είμαι υποκριτής, όχι ηθοποιός. Δεν ποιώ ήθος. Το ήθος του ηθοποιού είναι οι Ποιητές. Είμαι μεταφορέας. Μεταφέρω το ήθος του Ποιητή. Ανήκω στα ισχυρά όπλα. Παντός καιρού. Το λέω με παρρησία και αυτοπεποίθηση. Ούτε χαρισματικός, ούτε τίποτα από όσα λένε κατά καιρούς τα εγκώμια των κριτικών για μένα».

Αν χαρακτηρίσει κάποιος το λόγο του Ηλία Λογοθέτη κατακλυσμιαίο και τη σκέψη του αστραπή, δεν θα υπερβάλλει. Ένταση, πάθος, περισσή ενέργεια και πίστη στη ζωή, είναι αυτά που ξεχειλίζουν σε κάθε του έκφραση.

Η καθημερινότητά του; «Χαίρομαι με πολλά απλά, καθημερινά πράγματα. Δεν ξέρω τι συμβαίνει, λέει, αλλά δε θυμάμαι τίποτα θλιβερό. Πιστεύω ότι ζούμε στη χαρά και την διανθίζουμε με λίγο αλατάκι λύπης, για να θυμόμαστε καλύτερα».

- Είπατε ότι στην ερμηνεία σας στη «Νεκρή ζώνη» του Πίντερ «ξεπεράστηκαν τα όρια της υποκριτικής»…

- Χαρισμένη ερμηνεία. Αυτό ήταν. Νομίζω ότι ήμουν σαν μια μαριονέτα. Κάποιος μου κινούσε τα χέρια, το σώμα. Έφευγα από το σώμα μου. Είχα απογειωθεί εντελώς. Αυτό ήταν το ερώτημα που μου έκανε ο Πίντερ μετά. Πώς ορισμένα πράγματα τα γνωρίζω, ενώ δεν ήταν φυσικό να τα γνωρίζω.

- Ποιό το συναίσθημα;

- Μαγικό. Από την ώρα που μπαίναμε στη σκηνή, στο σκοτάδι, νόμιζα ότι τα μέλη μου έπαιρναν διαφορετική κατεύθυνση από ό,τι όριζα εγώ. Το πόδι μου, το χέρι μου, το σήκωμα του ώμου… κάτι γινόταν. Δεν μπορώ και δε θέλω να το ερμηνεύσω αυτό. Απλώς, προσπαθούσα κάθε βράδυ να ανακαλέσω κάποιες μισοσκότεινες φιγούρες μου. Ένιωθα να βλέπω τον εαυτό μου. Ήταν κάτι εντελώς μυστήριο, μεταφυσικό.

- Ο Πίντερ κατάλαβε ότι κάτι γινόταν;

- Ναι. Και περισσότερο η γυναίκα του. Ήταν πολύ συγκινημένος. Ήταν μια ερμηνεία του αδύνατου για μένα. Διότι το κείμενο ανήκει στο χώρο του ανέφικτου, του ακατόρθωτου. Ο κριτικός Σπύρος Παγιατάκης, το κατάλαβε κι έγραψε στην «Καθημερινή» ότι έπιασα ένα χωρόχρονο διαφορετικό. Προχώρησα το έργο και ως κάτοικος της Μεσογείου του έδωσα συγκίνηση, που ξάφνιασε τον Πίντερ.

- Αυτά δεν το νιώσατε σε άλλα έργα;

- Το ένιωσα και στον Βιζυηνό στα γυρίσματα στην Τουρκία, το ένιωσα στο «Τέλος του παιχνιδιού» του Μπέκετ κάτω από το αβάσταχτο βάρος της απειρίας. Επενέβαιναν εξωτερικές δυνάμεις και με καθιστούσαν ικανό να σταθώ στη σκηνή. Όχι να πω τα λόγια, αλλά να ισορροπώ στη σκηνή.

- Η είσοδος «στο πετσί του ρόλου», που λένε οι ηθοποιοί…

- Νομίζω ότι η λέξη κατασκευή είναι η σωστή. Πιστεύω ότι ο ηθοποιός μεταφέρει σπάνιο υλικό με πολλή κατάνυξη, για να μην του φύγει το πολύτιμο φορτίο. Κι αν είναι επικίνδυνο, μπορεί να εκραγεί. Μεταφέρει το υλικό που δημιούργησε κάποιος άλλος.

- Τι είναι για σας ο λόγος;

- Το σύμπαν. Ο θεατρικός λόγος χρησιμοποιείται από ένα εξειδικευμένο εργαλείο, που λέγεται υποκριτής – αποφεύγω το ηθοποιός - και που ανήκει στην κατηγορία της σύνθεσης, όχι της ανάλυσης.

- Η πορεία σας ήταν συνεχής από την πρώτη εμφάνιση το ΄67 και μετά;

- Δεν πιστεύω στη συνέχεια. Στην α-συνέχεια πιστεύω. Τι συνέχεια να έχουν οι στιγμές άλλωστε… Μόνο τις διαφυγές μπορώ να ελέγξω. Όχι όλη την πορεία του χρόνου.

- Αν διαλέγατε τώρα επάγγελμα;

- Πιστεύω ότι η φλέβα της Ποίησης είναι μέσα μου. Θα ήθελα να αφοσιωθώ στη γραφή της Ποίησης.

- Δεν νιώθετε το θέατρο ως ποιητική έκφραση;

- Όχι. Παρόλο που έχω παίξει σπουδαία κείμενα. Δε με ρώτησε ποτέ κανείς αν το κείμενο που λέω με εκφράζει. Διαφωνώ πολλές φορές με αυτά που λέω. Με τις λέξεις που εκστομίζω. Συγκρούομαι με τα κείμενα. …Ο ποιητής εκφράζεται ο ίδιος. Ο ηθοποιός μεταφέρει.

- Μα, αυτά τα λέει ο ήρωας…

- Γι αυτό λέω ότι είμαι μεταφορέας ενός προϊόντος και όχι δημιουργός. Συχνά βλέπουμε να εξαθλιώνεται το έργο, από μια κάστα που ορίζει το αισθητικό πεδίο της παράστασης.

- Η δημιουργία σε ποιο πεδίο υπάρχει;

- Στο πεδίο της μοναξιάς μου. Αυτό που κάνω σε μια λευκή κόλλα, με ένα μολύβι. Στο πεδίο που επικοινωνώ με κάτι που μεγαλώνω μαζί του. Στους ήχους που τους ακούω χρόνια κάθε μέρα και μου φαίνονται ξανά καινούργιοι. Η συμμετοχή μου στο γίγνεσθαι γύρω μου.

- Ποιοι άνθρωποι σας σημάδεψαν στο θέατρο;

- Θα μείνω στην τριάδα Κουν, Ευαγγελάτος, Βολανάκης. Είχα την ευτυχία να μαθητεύσω δίπλα στον συνθέτη Γιάννη Χρήστου και να νιώσω την αύρα του μύστη

- Η σχέση σας με τους άλλους;

- Είμαι πολύ δύσκολος. Δεν μπορώ να αγαπήσω έναν άνθρωπο που δεν συγκινείται με ένα ποίημα. Λόγω της ισχυρής μνήμης μου, ξέρω πολλά ποιήματα απέξω και τα λέω. Όχι για να εντυπωσιάσω, αλλά για να συγκινήσω τον εαυτό μου πρώτα και μετά τους άλλους. 

- Τι σας λέει η καριέρα;

- Τίποτα. Λέξη κατασκευασμένη, μακριά από την ουσία του ανθρώπου.

- Ο ανταγωνισμός;

- Δε μου λέει κάτι. Είμαι πολύ γυμνασμένος σκηνικά από τους δασκάλους μου. Και είναι πολύ δύσκολο να με δει κάποιος ανταγωνιστικά, να με διώξει από τη σκηνή. Διότι πλέον αυτό εφαρμόζεται κατά κόρον στη σκηνή.

- Δεν μου δίνετε κανένα στοιχείο από το παρελθόν…

- Να πω τι; Αν ήμουν ο Φλέμινγκ και είχα προσφέρει στην ανθρωπότητα, ναι. Ζω το παρόν που είναι ανεπανάληπτο. Είμαστε τόσο πεπερασμένοι, περαστικοί…

- Τι απεχθάνεστε;

- Τι θρησκευτικές και ιδεολογικές πεποιθήσεις που είναι δογματικές.

- Ο μεγαλύτερος φόβος;

- Ελλοχεύει στην αντίληψη ότι δε μπορούμε να ζήσουμε χωρίς προστάτες.

- Φοβάστε τους προστάτες;

- Φοβάμαι τον άνθρωπο.

- Θα κάνατε σήμερα παιδί;

- Όχι. Πιστεύω ότι όσοι τεκνοποιούν, είναι αυριανοί δολοφόνοι. Παράγουν τα αυριανά θύματα. Κανείς δεν μπορεί προβλέψει τον φασισμό που έρχεται. Ούτε αυτοί που τον απεργάζονται, δεν μπορούν να φανταστούν τι θα έρθει.

- Πότε αισθανθήκατε τρόμο;

- Δύο τρεις φορές που σηκώθηκα το πρωί και δεν βρήκα στο σπίτι μου καφέ. Απουσίαζαν οι μυρωδιές και οι ήχοι μιας συνεχούς επανάληψης.

- Η επανάληψη, σας δημιουργεί ασφάλεια;

- Ναι. Μια επανάληψη είμαστε. Κάθε πρωί που ξυπνάω και βλέπω τα ίδια αντικείμενα τα θαυμάζω, κάθε μέρα τα βλέπω, αλλά διαφορετικά.

- Πώς είναι μια τυπική σας μέρα;

- Πολύ πλούσια. Ξυπνάω το πρωί βλέποντας τους πίνακες που ζωγράφισε η γυναίκα μου, παίρνω φως, βλέπω τον Υμηττό. Πρέπει να αγαπήσουμε τον εαυτό μας. Δεν τον αγαπάμε αρκετά.

- Είναι τυχαίο που γιος σας είναι ηθοποιός;

- Ο Αλέξανδρος είναι σπουδαίος ηθοποιός. Ήταν επιλογή του. Ποτέ δεν προσπάθησα να τον επηρεάσω.

- Λαμβάνετε υπόψη τις κριτικές;

- Όχι. Διότι έχω ζήσει υπό το κράτος της ζωής και της χαράς και όχι υπό το άγχος της καριέρας. Γι αυτό και δεν με γοητεύει η δημοσιότητα. 

- Για τις κριτικές επιτροπές τι λέτε;

- Δεν δέχομαι καμία επιτροπή. Με κάνουν έξω φρενών. Θεωρώ κοινωνικές εκδηλώσεις τα διάφορα διαγωνιστικά δήθεν φεστιβάλ και άλλα.

- Δεν σας δίνει χαρά η διάκριση, η βράβευση;

- Έχω πάρει βραβεία, αλλά δεν χάρηκα ιδιαίτερα. Τη χαρά που πήρα ως μαθητής ακόμα, στην πρώτη παγκόσμια παράσταση των Περσών του Θεάτρου Τέχνης ως κορυφαίος στο Λονδίνο, δεν μπορεί να μου τη δώσει κανείς.

- Ποια η αίσθηση της επιβράβευσης για σας;

- Να νιώσω μετά από πολύ μόχθο για μια παράσταση, ότι ημέρεψα, γαλήνεψα, τρυφέρεψα…

- Όλα είναι θέμα εσωτερικής διεργασίας, όχι περιβάλλοντος;

- Ναι. Εκεί παίζεται το παιχνίδι.

- Η εικόνα που έχετε για τον εαυτό σας;

- Είναι κάτι ανάμεσα στο είδωλο και στη μορφή. Αυτό που βλέπω στον καθρέφτη δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα και σε αυτό που βλέπω βαθιά μου.

- Με τόσα προσωπεία που φέρει ένας ηθοποιός, δεν επηρεάζεται;

- Ο ρόλος δε μπορεί να σε επηρεάσει. Οι ρόλοι είναι όπως ένα ωραίο ξύρισμα σε ένα πολύ ωραίο κουρείο. Ο ηθοποιός είναι ένα όργανο που επανέρχεται αμέσως στην πραγματικότητα.

- Ποιο ρόλο θέλετε να παίξετε;

- Τον βασιλιά Ληρ.

- Τι ετοιμάζετε τώρα;

- Σχεδιάζουμε κάτι τελείως νέο με τη γυναίκα μου. Με κείμενα πάντοτε επίκαιρα, που έχουν να κάνουν με το ύψιστο, την αξιοπρέπεια του ανθρώπου.

- Δεν σας κάλεσαν για συνεργασία στο Εθνικό θέατρο;

- Όχι . Δεν θεωρώ τον εαυτό μου τόσο πολύ ασήμαντο, ώστε οι σκηνοθέτες του Εθνικού να μη μου δώσουν ποτέ ένα ρόλο.

- Γιατί δεν συνεργάζεστε με νέους σκηνοθέτες;

- Δεν είχα την ευτυχία να συνεργαστώ με νέους σκηνοθέτες. Παρότι έχω βοηθήσει πολλούς. Μέχρι και αφιλοκερδώς έπαιξα για να τους ενισχύσω. Κανείς δεν με κάλεσε για δουλειά. Ίσως είμαι εμπόδιο για τις τηλεοπτικές σειρές.

- Εμπόδιο;

- Ναι. Διότι δεν είμαι περιστασιακό δημιούργημα του μάρκετινγκ και των δημοσίων σχέσεων.

- Τι λέτε για τους διάττοντες της τηλεόρασης;

- Μόνη επιδίωξη είναι η εμπορική πλέον. Δε σημαίνει ότι κάτι εμπορικό, δεν μπορεί να είναι καλό. Αλλά η εμπορικότητα ως κριτήριο έχει πάρει τραγικές διαστάσεις πια.

- Απαιτείτε συνέπεια έργου, ηθικής και στάσης ζωής σε ένα δημιουργό;

- Είμαι απόλυτος σε αυτό. Με την προσωπική πορεία της ζωής, της καθημερινότητας, σφραγίζεις αυτό που κάνεις.

- Γιατί ηθοποιός;

- Ποτέ δεν είχα σκεφτεί να γίνω ηθοποιός. Ένας φίλος, ο Γιώργος Ασδραχάς με προέτρεψε και πήγα στον Κουν.

- Οι πρώτες εικόνες;

- Ο απέραντος κάμπος της Λευκάδας με τα υπέροχα χαλιά από λουλούδια και οι βραδινοί περίπατοι με την εικόνα των πυγολαμπίδων.

- Και φτάνετε στην Αθήνα, που σας έκανε ποια εντύπωση;

- Καμία εντύπωση, ούτε τότε, ούτε τώρα.

- Δεν νιώθετε κομμάτι αυτής της πόλης;

- Όχι, δεν νιώθω κομμάτι καμιάς πόλης. Μόνο οι άνθρωποι με συνδέουν με τις πόλεις. Δεν με ενδιαφέρει αυτή η πόλη. Απλά κάπου έπρεπε να κατοικώ.

- Χαρά;

- Θυμάμαι τη φράση του Κικέρωνα ότι «οι στιγμές που σωζόμαστε είναι πιο ευτυχισμένες από τις στιγμές που γεννιόμαστε». Η χαρά λοιπόν από τη σωτηρία είναι βέβαιη, ενώ από τη γέννηση αβέβαιη. Αλληλοσυγκρουόμενες διαλεκτικές νιώθω στη ζωή μου.

- Σημαντικό γεγονός;

- Τότε που ως παιδί στη Λευκάδα κάναμε καντάδες με τους φίλους μου. Οι πιο ονειρεμένες στιγμές. Δεν θέλω να θυμάμαι άλλες.

- Η επικοινωνία σας με τους άλλους;

- Συμβατική.

- Θέλετε να είστε αποδεκτός;

- Όχι δεν ήταν ποτέ αυτό το αιτούμενό μου. Πάντα ζούσα σε μια ελεγχόμενη μοναξιά. Έχω θέα του σύμπαντος, του ουρανού, του περιβάλλοντος χώρου, δέντρων, ήχων. Νιώθω επαρκής με αυτά. Είναι αναπόφευκτη βέβαια η ανθρώπινη συντροφιά. Αμφισβητώ το κατά πόσο κάνουμε πράγματι τις επιλογές μας.

- Διαφυγή το θέατρο;

- Δεν το χρησιμοποίησα ποτέ θεραπευτικά, ούτε το είδα ως θεραπευτικό ψυχόδραμα.

- Αναλώσατε τη ζωή σας όμως εκεί.

- Είναι η δουλειά μου. Στην οποία δεν μπορώ να εξηγήσω γιατί έμεινα. Η ψυχή μου έπρεπε να είναι αλλού. Να ανήκω στη σφαίρα της Ποίησης, γιατί μεγάλωσα με Ποιητές.

- Η νεότητα;

- Είναι αυτό που λέει ο Λόρκα. Να ξαναβρώ την ψυχή μου με μια πουπουλένια κάπα κι ένα ξύλινο ξίφος.

- Ποιο είναι το ξίφος σας;

- Η ανάγκη μου για συνομιλία.

- Συνομιλία ;

- Ναι, είναι σημαντικότατο. Σημαίνει ότι θυσιάζω ένα κομμάτι του εαυτού μου, της ύπαρξης μου και το προσφέρω στον άλλο.

- Η προσφορά;

- Τεράστια σημασία. Αγάπη σημαίνει ότι ανήκω σε κάτι, όχι είναι δικό μου κάτι. Προσφέρομαι…

- Ενδίδετε στα πάθη σας;

- Είμαστε ζώα των παθών και πιστεύω ότι από κει καθορίζεται ο άνθρωπος. Θα ήθελα να έχω πάθη μεγάλα. Βαριέμαι όμως πολύ γρήγορα. Πάθος έχω με τα βιβλία. Όχι μόνο να τα διαβάζω. Με το σχήμα τους, την αφή τους. Την ιστορία που κρύβουν. Δεν μένω στο κείμενο. Μπαίνω στο ψάξιμο του συγγραφέα. Θα ήθελα να κάνω αυτή τη δουλειά. Να ζωγραφίζω τους συγγραφείς. Με μικρούς λεπτούς φακούς να αποκρυπτογραφώ άγνωστα γράμματα…

- Φιλία;

- Δεν ξέρω αν έχω κερδίσει αυτό το πολύτιμο πράγμα. Ίσως, είναι το ακατόρθωτο, το ιδανικό, η ουτοπία. Ίσως, δε βρήκαμε ακόμα το δρόμο προς τη φιλία.

- Έρωτας;

- Ο αντίπαλος του θανάτου… ας μην ξεχνιόμαστε.

- Η μοναξιά;

- Δεν την έχω νιώσει. Αντικοινωνικός, είμαι. Προκαλώ σε διαμάχη την κοινή γνώμη για να προχωρήσω.

Βιογραφικό: https://el.wikipedia.org/wiki/Ηλίας_Λογοθέτης

* Η συνέντευξη αυτή έγινε τον Μάρτιο του 2007 και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “Κ”